Lao phổi: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng bệnh

Bệnh lao là bệnh gì?

Bệnh lao, hay còn gọi là bệnh lao phổi (TB), là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao gây ra. Khi vi khuẩn này xâm nhập vào một cơ quan nào đó trong cơ thể và phát triển, trong khi hệ miễn dịch không đủ mạnh để chống lại, bệnh lao sẽ hình thành.

Bệnh lao có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận trong cơ thể, bao gồm lao màng phổi, lao hạch bạch huyết, lao màng não, lao xương khớp, lao màng bụng, lao hệ sinh dục – tiết niệu, và lao ruột. Trong số này, lao phổi là loại phổ biến nhất, chiếm khoảng 80 – 85% tổng số ca mắc và cũng là nguồn lây nhiễm chính cho người khác.

Đối với những người nghi ngờ mắc bệnh lao phổi, nếu xét nghiệm soi đờm trực tiếp phát hiện vi khuẩn lao, người bệnh sẽ được chẩn đoán là lao phổi AFB(+). Ngược lại, nếu không phát hiện vi khuẩn, sẽ được chẩn đoán là lao phổi AFB(-).

Theo thống kê, vào năm 2015, có khoảng 1,8 triệu người chết do lao phổi trong số 10,4 triệu ca mắc bệnh. Tổ chức Y tế Thế giới ước tính hàng năm có khoảng 9 triệu người mắc lao, trong đó khoảng 3 triệu người không nhận được điều trị y tế.

Các triệu chứng của bệnh lao phổi có thể kéo dài nhiều tháng. Một người mắc lao phổi có khả năng lây nhiễm cho 10 – 15 người khác qua tiếp xúc gần trong khoảng thời gian một năm.

Triệu chứng của bệnh lao phổi?

Những triệu chứng điển hình của bệnh lao phổi bao gồm:

Ho kéo dài hơn 3 tuần (có thể là ho khan, ho có đờm, hoặc ho ra máu), đây là triệu chứng quan trọng nhất liên quan đến lao phổi.
Đau ngực và có thể gặp khó khăn trong việc thở.
Cảm thấy mệt mỏi liên tục.
Đổ mồ hôi nhiều vào ban đêm.
Sốt nhẹ kèm theo cảm giác ớn lạnh vào buổi chiều.
Chán ăn và sút cân.

Ngoài những triệu chứng đã nêu, bạn cũng có thể gặp phải các triệu chứng khác không được liệt kê. Mỗi người có thể có biểu hiện khác nhau, vì vậy hãy đến gặp bác sĩ để được khám bệnh và tư vấn chính xác.

Nguyên nhân của bệnh lao phổi?

Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Bệnh lây lan khi vi khuẩn lao được phát tán ra ngoài từ người mắc lao phổi thông qua các hành động như ho, nói, hắt hơi, hoặc khạc nhổ. Người tiếp xúc gần có thể hít phải vi khuẩn này, dẫn đến bệnh tại phổi. Từ phổi, vi khuẩn lao có thể theo dòng máu hoặc hệ bạch huyết để lây lan đến các cơ quan khác trong cơ thể và gây bệnh tại đó.

Vi khuẩn lao có khả năng chống lại cồn và axit, trong khi nhiều loại vi khuẩn khác sẽ bị tiêu diệt ở nồng độ này. Chúng có thể tồn tại trong đờm, ở môi trường ẩm và tối trong nhiều tuần, nhưng sẽ bị tiêu diệt khi tiếp xúc với nhiệt độ 100°C trong 5 phút và dễ mất khả năng gây bệnh dưới ánh nắng mặt trời.

Đường lây bệnh lao phổi

Bệnh rất dễ lây từ người sang người do lây bằng đường hô hấp. Không có ổ chứa mầm bệnh trong thiên nhiên hoặc vật trung gian truyền bệnh

Nguồn bệnh là những người bệnh lao phổi, lao thanh quản, phế quản trong giai đoạn ho khạc ra vi khuẩn lao.

Vi khuẩn lao trong các hạt nước bọt li ti, hoặc trong các hạt bụi nhỏ có đường kính từ 1 đến 5 mm sẽ dễ dàng bị hít vào và gây bệnh tại phổi. Từ phổi, vi khuẩn có thể qua máu, bạch huyết đến các tạng khác trong cơ thể (hạch bạch huyết, xương, gan, thận,…) và gây bệnh tại các cơ quan đó của cơ thể.

Cứ 1 người bị lao phổi có ho khạc ra vi khuẩn có thể lây cho 10-15 người khác, nhất là trong các quần thể dân cư nhỏ như gia đình, lớp học….

Môi trường ô nhiễm nhiều khói bụi, ẩm ướt là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn lao phát triển và gây bệnh.
Tiếp xúc với người bệnh lao phổi hoặc các chất thải chứa vi khuẩn lao có thể bị lây nhiễm.
Sử dụng thực phẩm chứa vi khuẩn lao, ăn vật nuôi bị nhiễm lao cũng có thể bị nhiễm lao.

Lưu ý:

Khả năng lây mạnh trong thời gian chưa được điều trị. Nếu không được phát hiện và điều trị, người bệnh sẽ liên tục phát tán vi khuẩn lao trong suốt thời gian họ sống.
Khi đã được điều trị bằng thuốc chống lao, khả năng lây bệnh rất thấp
Bệnh lao ngoài phổi không có nguy cơ lây nhiễm cho người khác.

Đối tượng có nguy cơ bệnh lao phổi

Lao phổi là một căn bệnh phổ biến, có thể ảnh hưởng đến mọi người thuộc mọi độ tuổi.

Nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao phổi, bao gồm:

Suy giảm hệ miễn dịch: Người nhiễm HIV hoặc có bệnh ung thư thường có nguy cơ cao hơn.
Tiếp xúc gần với nguồn lây: Đặc biệt là ở trẻ em, việc tiếp xúc trực tiếp với người đang mắc bệnh lao có thể dẫn đến lây nhiễm.
Bệnh mạn tính: Những người mắc các bệnh như loét dạ dày tá tràng, tiểu đường, hay suy thận mãn có khả năng mắc lao phổi cao hơn.
Lạm dụng các chất gây nghiện: Nghiện ma túy, rượu, và thuốc lá đều làm suy yếu sức khỏe và hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh.
Sử dụng thuốc ức chế miễn dịch kéo dài: Việc sử dụng các loại thuốc như corticosteroid hoặc hóa chất điều trị ung thư có thể làm giảm khả năng chống lại vi khuẩn lao.

Phòng ngừa bệnh lao phổi

Để ngăn chặn sự lây lan của bệnh lao phổi, có thể áp dụng những biện pháp phòng ngừa sau đây:

Tiêm phòng lao phổi: Tiêm vắc xin BCG cho trẻ em là một phương pháp hiệu quả để phòng chống lao. Hiện nay, chương trình Tiêm chủng mở rộng của nhà nước thực hiện tiêm phòng này ngay trong tháng đầu sau sinh.
Sử dụng khẩu trang: Khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người mắc lao phổi, việc đeo khẩu trang là rất quan trọng để hạn chế lây nhiễm.
Vệ sinh cá nhân: Hãy che miệng khi hắt hơi và rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Không chia sẻ đồ dùng cá nhân: Tránh sử dụng chung các vật dụng cá nhân với người bị bệnh.
Cách ly người bệnh: Người mắc lao phổi nên tránh việc lây nhiễm cho người khác bằng cách không ngủ chung phòng và hạn chế đến những nơi đông người.
Biện pháp cho người bệnh: Người mắc lao cần đeo khẩu trang, khi ho hoặc hắt hơi phải che miệng và khạc đờm vào nơi quy định. Đờm và các vật chứa có nguồn lây nhiễm cần được xử lý đúng cách.
Tận dụng ánh nắng: Càng nhiều ánh nắng mặt trời vào nơi ở và vật dụng của người bệnh càng tốt, vì ánh sáng mặt trời có thể giúp tiêu diệt vi khuẩn.
Lối sống lành mạnh: Duy trì chế độ ăn uống hợp lý, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn và tránh sử dụng các chất gây nghiện như ma túy, rượu, và thuốc lá.
Vệ sinh môi trường: Giữ gìn vệ sinh nơi ở và nơi làm việc, đồng thời khám sức khỏe định kỳ là những biện pháp cần thiết để phòng ngừa bệnh lao hiệu quả.

Các biện pháp chuẩn đoán bệnh lao phổi

Để phòng ngừa sự lây lan của bệnh lao phổi, bạn có thể áp dụng một số biện pháp sau đây:

Tiêm phòng lao phổi: Tiêm vắc xin BCG cho trẻ em là cách hiệu quả để phòng chống bệnh lao. Hiện nay, chương trình Tiêm chủng mở rộng của nhà nước thực hiện tiêm phòng cho trẻ ngay trong tháng đầu sau sinh.
Sử dụng khẩu trang: Khi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người mắc lao phổi, việc đeo khẩu trang là rất cần thiết để giảm nguy cơ lây nhiễm.
Vệ sinh cá nhân: Luôn che miệng khi hắt hơi và rửa tay sạch sẽ thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân: Không nên sử dụng chung các vật dụng cá nhân với người bị bệnh lao.
Người bệnh cần cách ly: Những người mắc lao phổi nên hạn chế lây nhiễm cho người khác bằng cách không ngủ chung phòng, tránh đến nơi đông người.
Thực hiện biện pháp cho người bệnh: Người mắc lao phải luôn đeo khẩu trang, khi ho hay hắt hơi cần che miệng và khạc đờm vào nơi quy định. Các vật chứa đờm hoặc nguồn lây cần được xử lý đúng cách.
Tận dụng ánh nắng mặt trời: Cố gắng để nơi ở và đồ dùng của người bệnh tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời để tiêu diệt vi khuẩn.
Lối sống lành mạnh: Duy trì chế độ ăn uống hợp lý, ngủ đủ giấc, tập thể dục đều đặn và không sử dụng các chất gây nghiện như ma túy, rượu bia, thuốc lá.
Vệ sinh môi trường: Giữ gìn vệ sinh nơi ở và nơi làm việc, đồng thời tiến hành khám sức khỏe định kỳ là rất cần thiết để phòng bệnh lao hiệu quả.

Việc thực hiện những biện pháp này sẽ giúp bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.